Zabytki budownictwa i architektury są wyrazem działalności, dorobku myśli i pracy wielu pokoleń. Zabytki reprezentujące pewne wydarzenia historyczne i kulturalne danej epoki wywołują emocjonalne przeżycia, te zaś, które przedstawiają pewne osiągnięcia twórcze w dziedzinie’ techniki i sztuki, kształtują zmysł poznawczy i estetyczny na skutek oddziaływania form konstrukcyjnych i wyrazu artystycznego. W związku z tym, wszelkie zabytki, jako dokumenty przekazujące materialne i twórcze działanie człowieka, posiadają ogromne znaczenie naukowe, dydaktyczne i wychowawcze, z tych też względów są udostępniane najszerszym kręgom społeczeństwa. To z kolei przyczynia się do tego, że wiedza o sztuce, architekturze i rozwoju techniki budowlanej staje się bardziej popularna i zrozumiała. Aby te cele mogły być spełnione, zabytki podlegają ochronie i konserwacji.
W pojęciu współczesnym konserwacja zabytków w najszerszym znaczeniu tego terminu oznacza wszelkie świadomie podejmowane czynności mające na celu zachowanie dzieła sztuki, jak też świadectwa historii. Inaczej mówiąc, konserwacja zabytków budownictwa i architektury ma za zadanie zachowanie ich — o ile możności — w stanie jak najmniej zmienionym, w ich autentycznej postaci i wyrazie oddziaływania oraz otoczeniu, z którym się zrosły.
Czynności konserwatorskie mogą wchodzić w sferę działalności administracyjnej, technicznej, estetycznej, historycznej i naukowej. Czynności te będą głównie polegały: w przypadku pierwszym — na organizacji opieki nad zabytkami, określaniu ich funkcji społecznych oraz nadzoru nad użytkowaniem; w drugim — na opracowaniu dokumentacji i realizacji konkretnych zabiegów technicznych w oparciu o odpowiednie technologie konserwatorskie; w trzecim — na wartościowaniu zabytków, uwypuklaniu ich walorów z uwagi na formę, treść i funkcje estetyczne; w czwartym— na prowadzeniu studiów i badań naukowych, wynikających z potrzeb praktyki, teorii i historii w zakresie konserwacji.
Wymienione sfery działalności w praktycznej realizacji rzadko występują samodzielnie. W większości przypadków sfery te wzajemnie się zazębiają i przenikają, prowadząc w rezultacie do wspólnego celu, jakim jest utrzymanie, zachowanie, upowszechnienie i przekazanie zabytków przyszłym pokoleniom.
Konserwacja zabytków zmierza więc we wszystkich formach działania do skutecznego podtrzymania egzystencji zabytków. Jednakże, aby konserwacja spełniła swoje zadanie, musi być prowadzona ciągle i podejmowana w sposób skuteczny dostatecznie wcześnie.
Podstawową dyscypliną konserwacji zabytków budownictwa i architektury, określającą teoretyczne podstawy i praktyczne sposoby wykonania zabiegów konserwatorskich, jest technika konserwacji. Dyscyplina ta stanowi gałąź wiedzy, która w dużej mierze opiera się na inżynieryjno-budowlanych procesach technologicznych, zwłaszcza w zakresie utrwalania dawnych materiałów, konstrukcji i technik budowlanych. W oparciu o najnowsze zdobycze naukowe i techniczne w dziedzinie metod i środków konserwatorskich dokonuje się zabiegów, które powstrzymują procesy zagrożenia i przemian, na jakie każdy zabytek jest nieuchronnie narażony, podnosi się odporność substancji zabytkowej na destrukcyjne działanie różnych czynników i w konsekwencji chroni się zabytki przed uszkodzeniem, zniszczeniem i ruiną.
Technika konserwacji zabytków zajmuje się również zagadnieniami technicznymi związanymi z przywracaniem uszkodzonych łub zniszczonych zabytków ich własnemu otoczeniu, z wydobyciem tych walorów artystycznych i użytkowych, jakie poprzednio posiadały, względnie do jakich zamierza się je przystosować.
Konserwacja zabytków stanowi specjalną dziedzinę działalności, opartą o różne gałęzie nauki i techniki, których przyswojenie wymaga ogromnej wiedzy, wieloletniej praktyki i doświadczenia.